Jedan od najpoznatijih naučnika u istoriji, Stephen Hawking nije slučajno stekao takvu popularnost. Teorije koje je razvio, kao što su crne rupe i prostor-vreme, bile su fundamentalni doprinos naučnoj zajednici. Više od toga: uspeo je da izazove interesovanje i objasni principe fizike i kosmologije laičkoj publici kao niko do sada.

Kako bismo proslavili Hawkingov život i putovanje, u nastavku smo sakupili sve što trebate znati o jednom od najvećih umova svih vremena.

– Stephen Hawking: zbogom najsjajnije zvijezde u naučnom svemiru

Poreklo, karijera i lični život

Stephen Hawking u svom diplomirao na Univerzitetu u Oksfordu.

Stephen William Hawking rođen je u Oksfordu, Engleska, 1942. godine. Sin doktora i filozofa, smatran je prerano rođenim detetom: nije voleo matematiku zbog pronalaženja disciplina je previše laka, a školski drugovi su je zvali Ajnštajn. Uprkos tome, on nije bio posvećen učenik i radio je svoje poslove i domaće zadatke bez ikakvog hira.

Sa 17 godina dobio je stipendiju za studiranje fizike na Univerzitetu u Oksfordu. Odabrao je ovaj kurs jer je želio razumjeti egzistencijalna pitanja, poput porijekla svijeta i ljudskog života. Nakon što je diplomirao, upisao je Trinity Hall College,Cambridge, kao student master studija. Tamo je studirao od 1962. do 1966. Ponovo je, iako nije posvećivao toliko vremena kao njegovi vršnjaci, diplomirao sa odličnim uspjehom.

– Doktorska teza Stephena Hawkinga o širenju svemira objavljena je na internetu

U narednim godinama, Hawking je počeo raditi kao istraživač i profesor. Predavao je na Gonville i Caius koledžu i prošao kroz Institut za astronomiju, sve do pridruživanja Odsjeku za primijenjenu matematiku i teorijsku fiziku, čiji je dio bio od 1979. do 2009. Odatle je postao Lukasov profesor emeritus na Univerzitetu u Kembridžu.

Hawking i Jane, njegova prva supruga, tokom 1960-ih.

Bilo je to tokom svog magistarskog studija Hawking je upoznao Jane Wilde, svoju buduću ženu. Njih dvoje su se venčali 1965. godine i dobili troje dece: Roberta, Lusi i Timotija. Sedamdesetih godina, fizičar je pozvan da radi na Kalifornijskom tehnološkom institutu i cijela porodica se preselila u Sjedinjene Države. Od tada je brak bio u krizi, što je dovelo do rastave 1990. i razvoda 1995.

Hawking se preselio kod Elaine Mason, jedne od njegovih medicinskih sestara, i ubrzo se oženio njome. Dve godine kasnije, Džejn je razmenila prstenje sa muzičarem Džonatanom Džonsom, ali je ostala bliska sa svojim bivšim mužem i njegovim radom.

– ‘Nema Boga. Niko ne zapovijeda svemirom’, kaže Stephen Hawking u svojoj najnovijoj knjizi

Ali drugaBrak fizičara bio je prilično problematičan. Zbog stalnog pojavljivanja s modricama po tijelu, počeo je biti viđen kao žrtva maltretiranja, iako je negirao optužbe na račun svoje supruge. Zajednica je okončana 2006. godine i Hawking se preselio u kuću u Kembridžu, gdje je živio s guvernantom do dana svoje smrti.

Stvarna priča o fizičaru prilagođena je bioskopima u filmu “Teorija svega”, iz 2014. godine. U filmu glavnu ulogu igra Eddie Redmayne, što mu je donijelo Oskara za najboljeg glumca, i Felicity Jones kao Jane Wilde.

Stephen Hawking usred Felicity Jones i Eddieja Redmaynea, glumaca “Teorije svega”, na premijeri filma. London, 2014.

Borba protiv degenerativne bolesti

Dok je još bio student fizike na Univerzitetu Kembridž, Hawking je primijetio da su mu ravnoteža i motorička koordinacija počeli pomalo opadati zbunjen. Često je padao i ispuštao predmete. Sve dok, nakon što je pao tokom rolanja, nije mogao da ustane. U bolnici je podvrgnut nizu testova i dijagnosticirana mu je amiotrofična lateralna skleroza (ALS) u dobi od 21 godine.

Bolest je neizlječiva, degenerativna i karakterizira je odumiranje nervnih ćelija odgovornih za kontrolu pokreta tijela. Uzrokuje da njegovi nosioci za kratko vrijeme izgube sposobnost govora, gutanja, kretanja i disanja.vrijeme. Dakle, Hawkingov doktor mu je dao još samo tri godine života, najviše.

– Posljednji članak Stephena Hawkinga mogao bi dovesti do otkrića paralelnog svemira

Iznenađujuće i kao čudom, ALS je napredovao sporije nego što se zamišljalo, dozvoljavajući fizičaru da nastavi živjeti, ali sa neka ograničenja kretanja. Nakon godina, Hawkingovo stanje se počelo pogoršavati. Godine 1970. prestao je hodati i počeo je koristiti invalidska i električna kolica.

Par Jane i Stephen 1988. Tada je već morao da se kreće u invalidskim kolicima.

Osamdesetih godina prošlog vijeka bolest mu je više utjecala na disanje. Često je bio veoma kratak, a kada je tokom putovanja u Švajcarsku 1985. dobio upalu pluća, umalo je izgubio život. Doktori su smatrali da je najbolje isključiti vještački respirator koji ga je održavao u životu. Ali Džejn se nije složila i vratila se sa suprugom u Kembridž, gde mu je urađena traheostomija. Od tada više nikada nije mogao da govori, počeo je da komunicira preko kompjutera.

– Stephen Hawking i koronavirus: porodica donirala respirator koji je naučnik koristio za liječenje pacijenata

Hawking je preminuo kod kuće, u dobi od 76 godina, 14. marta 2018. godine, od komplikacija amiotrofične lateralne skleroze.

Knjige koje su sve promijenile

Tokom njegovogU karijeri, Stephen Hawking je napisao ukupno 14 knjiga, od kojih je najpoznatija i najznačajnija “Kratka istorija vremena”. Objavljeno 1988. godine, djelo koristi jednostavan i pristupačan jezik da objasni porijeklo svemira. Sa 10 miliona prodatih primjeraka i prijevodima na više od 30 jezika, zahvaljujući njoj je fizičarka postala poznata širom svijeta.

Namijenjen laicima, “Kratka historija vremena” se zasniva na teorijama opšte relativnosti i kvantne mehanike kako bi predstavio neke koncepte u vezi s prostorom i vremenom. Na taj način mogu se otkriti i objasniti neke misterije fizike.

– Stephen Hawking: Zbog 'greške' čovječanstva, Zemlja će se za 600 godina pretvoriti u vatrenu loptu

Još jedna važna knjiga za Hawkingovu karijeru je „The Univerzum ukratko”. Nedavno, objavljen 2001., ima veći broj ilustracija i jezika koji je još lakši za razumijevanje. Rad se bavi novim kosmološkim teorijama, kao što su moguće postojanje fundamentalnih čestica, putovanje kroz vrijeme i crne rupe, pored onoga što je kvantni mikrokosmos i univerzalni makrokosmos.

Hawkingovo naslijeđe nauci

Sadržaj spisa Stephena Hawkinga proizašao je iz istraživanja i naučnih teza koje je razvio. Nekada se zasnivao na kvantnoj mehanici, principima termodinamike i gravitacije iuopšte bio u stanju da pruži naznake o ponašanju univerzuma. Ispod su navedene glavne teorije fizičara.

Hawking testira osjećaj nulte gravitacije tokom leta iznad Atlantskog okeana.

– Singularnosti: Godine 1970. uspio je dokazati, uz pomoć takođe engleskog fizičara Rodžera Penrouza, koji ukazuje na beskonačne prostorno-vremenske krive, takozvane singularnosti, unutar crnih rupa. Imajući to na umu, Hawking je tvrdio da je jedan od ovih singulariteta možda bio sredstvo kojim je nastao svemir.

– Najnovija teorija Stephena Hawkinga kaže da svemir nije beskonačan

– Crne rupe: Istraživanje prirode crnih rupa je praktično bila Hawkingova specijalnost. Prvo je dokazao da su postojali ranih 1970-ih kombinujući Ajnštajnovu teoriju opšte relativnosti sa onom kvantne i opšte mehanike, što je rezultat koji je bio konkretniji od matematičkog. Ovo zapažanje je dokazano tek 2019. godine, kada je teleskop snimio sliku crne rupe skrivene u galaksiji Messier 87.

Drugi Hawkingsov zaključak u vezi s ovim fenomenima je da nisu potpuno tamni. Nastale od kolapsa zvijezda, crne rupe su vrlo komprimirane i guste. To uzrokuje gravitacijsko djelovanje oko njih da spriječi čak i svjetlostpobeći im.

Prva slika crne rupe, snimljena teleskopom Event Horizon, 2019.

Godine 1974. Hawking je shvatio da neki kvantni efekti omogućavaju crnim rupama da emituju energiju, toplotno zračenje. Posljedica toga je vjerovatni budući nestanak ovih objekata, jer su vremenom isparili. Ovo otkriće postalo je poznato kao Hawkingovo zračenje.

Ova teorija se također može dokazati tek nedavno. Kako nije moguće pratiti energiju prave crne rupe, Technion-Israel Institute of Technology kreirao je jednu u laboratoriji i tokom istraživanja otkrio prisustvo određene količine Hawking zračenja.

– Stephen Hawking je bio u pravu u 50 godina starom predviđanju o crnim rupama

Veliki prasak i kvantne fluktuacije: Godine 1982., Hawking je razvio teoriju o porijeklu univerzum. Prema njenim riječima, sve bi nastalo ni iz čega s eksplozijom Velikog praska, koja se širila vrlo velikom brzinom. Tokom ovog perioda rasta, kvantne fluktuacije bi bile odgovorne za oblikovanje prostora, vremena i prirodnih fenomena, odnosno praktično svega što jesmo i znamo.