Wat is er gebeurd met de Noord-Amerikaanse stad die in de jaren 1920 in Amazonia werd gebouwd?

Aan de oever van de rivier de Tapajós, waar nu de Paranese stad Aveiro ligt, staan een paar honderd verlaten huizen, gebouwd in Noord-Amerikaanse stijl, inclusief die iconische witte hekken voor de huizen. Het zijn de overblijfselen van Fordlândia, een stad die eind jaren 20 werd gesticht door zakenman Henry Ford midden in het Amazonegebied.

Foto: Alex Fisberg

Het idee van de Amerikaan was om te profiteren van het potentieel van de Amazone om zoveel mogelijk latex te winnen, de productie van banden voor de voertuigen van zijn bedrijf goedkoper te maken en een einde te maken aan de afhankelijkheid van de Britten en Nederlanders - in die tijd werd een groot deel van het rubber van de wereld geproduceerd in Maleisië, dat toen onder controle stond van het Verenigd Koninkrijk.

De bouw begon in 1928, nadat Ford en de Braziliaanse regering een overeenkomst hadden gesloten om 10.000 km² land af te staan in ruil voor 9% van de winst die daar werd gegenereerd. Schepen vol met elementen om geprefabriceerde huizen te bouwen arriveerden via Tapajós en Fordlândia werd opgericht volgens de regels van Henry Ford.

Hij was geen fan van de sociale moderniteiten van die tijd, dus verbood hij het gebruik van alcohol en tabak in de stad. De latexwerkers mochten niet voetballen of relaties hebben met vrouwen. Bovendien leefden ze volledig gescheiden van de Amerikaanse werknemers en moesten ze een Amerikaans dieet volgen, met veel haver, perziken uit blik en bruine rijst.

Het project was een grote mislukking. In 1930 kwamen de arbeiders in opstand tegen hun bazen, die niet bepaald rekening hielden met de werknemers. De Ford-werknemers en de stadskok moesten midden in het bos vluchten om niet gedood te worden, en daar bleven ze dagenlang tot het leger de orde herstelde.

Daarnaast was de bodem in Fordland niet erg gunstig voor het planten van rubberbomen, en de Noord-Amerikanen, met weinig kennis van tropische landbouw, werkten niet veel mee. Ze plantten de bomen erg dicht op elkaar, in tegenstelling tot wat er in de natuur gebeurt, waar afstand fundamenteel is voor een gezonde groei. Verschillende plagen belemmerden ook Ford's plannen.

Zie ook: Maak kennis met Earthships, 's werelds meest duurzame huizen

Fordlândia werd in 1934 verlaten, maar het was nog steeds eigendom van Ford. Pas in 1945, toen de Japanners ontdekten hoe ze banden konden maken van aardoliederivaten, werd het land teruggegeven aan de Braziliaanse regering. De gebouwen staan er nog, natuurlijk verslechterd door de tijd, maar in relatief goede staat. Vandaag wonen er ongeveer 2 duizend mensen in Fordlândia, een wijk van de stad Aveiro diestreeft al enkele jaren naar politieke emancipatie.